Ιουλιέττα Καλλή-Λαούρη & Συνεργάτες

Iουλιέττα Kαλλή-Λαούρη, M.D., Ph.D.

Παιδοψυχίατρος

Ψυχοθεραπεύτρια Παιδιών και Eφήβων

 

 

H διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με/ή χωρίς υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ), περιγράφηκε για πρώτη φορά στην ιατρική βιβλιογραφία εδώ και εκατό χρόνια και έχει πια καταλήξει να θεωρείται η πιο κοινή ψυχική διαταραχή της παιδικής ηλικίας. Στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή κρύβεται συχνά κάτω από άλλες ψυχικές διαταραχές και διαταραχές της συμπεριφοράς και γι’ αυτό άτομα τα οποία δεν έχουν διαγνωστεί στην παιδική ηλικία διατρέχουν τον κίνδυνο να χαθούν στη δίνη άλλων ψυχιατρικών διαταραχών. Οι ειδικοί ψυχικής υγείας πρέπει να μην ξεχνούν ότι είναι μία χρόνια διαταραχή, η οποία απλά αλλάζει πρόσωπα με το πέρασμα του χρόνου.

H διάγνωση της διαταραχής δεν βασίζεται ποτέ σε ένα και μοναδικό σύμπτωμα. Διαχωρίζουμε σε βασικά ή πρωτογενή συμπτώματα, τα οποία είναι η έλλειψη προσοχής που δεν δικαιολογείται από άλλο λόγο, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα. Tα συνοδά συμπτώματα, τα οποία γίνονται πιο έντονα στην εφηβεία και στην ενηλικίωση και στιγματίζουν την κλινική εικόνα, ποικίλλουν και μπορεί να περιλαμβάνουν ελλιπείς κοινωνικές δεξιότητες, δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, κρίσεις οργής, υπερβολικές διακυμάνσεις της ψυχικής διάθεσης, χαμηλή ανοχή "ανικανοποίητου" (frustration tolerance), χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη πειθαρχίας. Tα προβλήματα στην συμπεριφορά δεν είναι επαρκή ή και αναγκαία για τη διάγνωση, αλλά υποβοηθούν στην επιβεβαίωση της.

H ελλειμματική προσοχή εκδηλώνεται στην εφηβεία και στην ενηλικίωση με την πρόωρη εγκατάλειψη των ασχολιών και με τις μη ολοκληρούμενες δραστηριότητες. Tα άτομα αυτά περνούν γρήγορα από τη μια δραστηριότητα στην άλλη, δείχνουν ότι χάνουν το ενδιαφέρον τους για κάποια ασχολία, επειδή προσελκύονται από κάποια άλλη. Σε μεγαλύτερες ηλικίες η εγκατάλειψη των ασχολιών εμφανίζεται με συχνές αλλαγές στις σπουδές, στους χώρους εργασίας και στα ενδιαφέροντα, ακόμα και στους φίλους ή ερωτικούς συντρόφους.

H υπερδραστηριότητα στις μεγαλύτερες ηλικίες παρουσιάζεται με υπερβολική ανησυχία, ειδικά σε καταστάσεις που απαιτούν σχετική ηρεμία.

Η παρορμητικότητα εκδηλώνεται με άρση των κοινωνικών αναστολών, απερισκεψία σε καταστάσεις που ενέχουν κινδύνους και την περιφρόνηση των κοινωνικών κανόνων. Τέτοια άτομα έχουν συχνά στο ενεργητικό τους περισσότερα δυστυχήματα, μπλεξίματα με αστυνομία, καταγγελίες για παράβαση του ορίου ταχύτητας κ.α.

Γενικά τα άτομα αυτά περιγράφονται ως συναισθηματικά ανώριμα, ανεύθυνα, με δυσκολία να παραμείνουν σε σχέσεις και γενικά με υποδεέστερες κοινωνικές δεξιότητες, χαμηλή αυτοεκτίμηση και με κακή ακαδημαϊκή ή όχι επαρκή αποτελεσματικότητα στον εργασιακό τομέα.

Οι έφηβοι όπως και οι ενήλικες παρουσιάζονται στους ειδικούς όχι με το ερώτημα αν υπάρχει ΔΕΠ-Υ αλλά γιατί υποφέρουν από τα συνοδά συμπτώματα της διαταραχής ή από τις ψυχικές διαταραχές οι οποίες εμφανίζονται μαζί με τη ΔΕΠ-Υ (συνοσυρότητα) και βιώνονται πιο έντονα ως πρόβλημα. Τέτοια είναι: δυσκολία στη διαχείρηση θυμού, προβλήματα στο σχολείο/σπουδές/εργασία, δυσκολίες με φίλους, συντρόφους ή στο γάμο τους, αγχώδη διαταραχή, κατάθλιψη, αντικοινωνική συμπεριφορά, τίκς κ.α.

Οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ όταν πάνε στον ειδικό έχουν ήδη πίσω τους μια οδύσσεια από επισκέψεις σε ειδικούς. Τα προβλήματα τους είναι χρόνια και έχουν ακούσει συχνά κουβέντες όπως “είσαι τεμπέλης”, “ανεύθυνος”, “δεν θέλεις”, “δεν προσπαθείς αρκετά”. Μετά την τοποθέτηση της διάγνωσης τίθεται το ερώτημα της καταλληλότερης θεραπείας.

Στόχος της θεραπείας είναι η μείωση των συμπτωμάτων και σιγά-σιγά η βελτίωση της αυτοεικόνας και της ποιότητας ζωής των ατόμων αυτών. Υπάρχουν διάφορες μορφές θεραπευτικής αντιμετώπισης ανάλογα με το βαθμό της διαταραχής, τη συνοσηρότητα αλλά και το την ανάγκη του ατόμου που πάσχει. Η ψυχοεκπαίδευση, η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία είναι οι κυριότερες. Οι ασθενείς πρέπει να πληροφορηθούν επαρκώς και να αποφασίσουν.

Συμπερασματικά πρέπει να γίνει γνωστό και αποδεκτό ότι η ΔΕΠ-Υ είναι μια χρόνια διαταραχή, η οποία αφορά όλες τις ηλικίες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1. Fitzgerald M, Growing up with ADHD; a multi-faceted story, The Changing Faces of ADHD, Satellite Symposium, 2nd International Congress on ADHD, 2009.

2. Newcorn J, Clinical conudrums and therapeutic challenges; facing the facts, The Changing Faces of ADHD, Satellite Symposium, 2nd International Congress on ADHD, 2009.

3. Huss M, Facing the future; from science to clinical reality-what’s next, The Changing Faces of ADHD, Satellite Symposium, 2nd International Congress on ADHD, 2009.