Ιουλιέττα Καλλή-Λαούρη & Συνεργάτες

Iουλιέττα Kαλλή-Λαούρη, M.D., Ph.D.

Παιδοψυχίατρος

Ψυχοθεραπεύτρια Παιδιών και Eφήβων

 

Tα τελευταία τριάντα χρόνια η ζωή των παιδιών και εφήβων σε όλο τον κόσμο έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό.

Στις χώρες του δυτικού κόσμου οι αλλαγές αφορούν κυρίως τις μετατροπές που έχουν γίνει στη δομή της οικογένειας. Υπάρχει αύξηση των μονογονεϊκών οικογενειών, αύξηση των οικογενειών «patchwork», αύξηση των μοναχοπαιδιών και μείωση της παρουσίας και επιρροής της εκτεταμένης οικογένειας. Οι γυναίκες εργάζονται, άρα δημιουργούνται άλλες ανάγκες για τη φροντίδα των παιδιών. Πολλοί γονείς αποφασίζουν να αποκτήσουν παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία, ιδίως στα στρώματα της μέσης και ανώτερης οικονομικής τάξης με αποτέλεσμα να δημιουργούνται καινούργιες προκλήσεις.

Η παγκοσμοιοποίηση σε συνδυασμό με την αύξηση των οικονομικών μεταναστών έχει οδηγήσει σε μια συνύπαρξη διαφόρων ηθικών, οικογενειακών και θρησκευτικών συστημάτων με αποτέλεσμα πολλά θέματα ηθικής, αρχής και τάξης να μην είναι πλέον με τον πατροπαράδοτο τρόπο «ξεκάθαρα». Οι νέες τεχνολογίες σε συνδυασμό με τη γρήγορη εξάπλωση τους μέσα από το διαδίκτυο, έχει δημιουργήσει ίσως το μεγαλύτερο χάσμα στον πλανήτη: Αυτούς που έχουν πρόσβαση σ’ αυτό και κατ’ επέκταση και στις πληροφορίες και αυτούς που δεν έχουν. Αυτούς που έχουν γεννηθεί πρό ή μετά την τεχνολογική επανάσταση.

Οι επιρροές στα παιδιά και εφήβους δημιουργούν νέες προκλήσεις, νέες παθήσεις αλλά και νέες δυναμικές στη διαχείρηση και διαπαιδαγώγηση. Γονείς και παιδαγωγοί βρίσκονται στην αναζήτηση νέων ισορροπιών.

Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά τα κοσμογωνικά στις χώρες του δυτικού χώρου, στις χώρες του “Νότου” παιδιά εργάζονται από την ηλικία των 6-7 χρόνων, κοριτσάκια παντρεύονται κατά έξη φορές μεγαλύτερους άντρες και ανήλικοι εκπαιδεύονται στα όπλα.

Στην Κύπρο όλα τα πιο πάνω έχουν ωθήσει σε αύξηση των ψυχοσυναισθηματικών διαταραχών στα παιδιά και στους εφήβους, ή τουλάχιστον σε αύξηση αυτών που αναζητούν βοήθεια.

Οι προκλήσεις είναι πολλές και οι ειδικοί στο χώρο της ψυχικής υγείας, ιδιαίτερα οι παιδοψυχίατροι, καλούνται και πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη, έτσι ώστε τα προβλήματα και οι δυσκολίες να αντιμετωπιστούν. Τα πιο κάτω νέα δεδομένα συνοψίζουν τις βασικές προκλήσεις στις οποίες θα πρέπει να επικεντρωθούμε:

✿ Οι οικογένειες, τα παιδιά και οι έφηβοι καλούνται να διαχειριστούν εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις στην καθημερινότητα τους, οι οποίες είναι πρωτόγνωρες και οι οποίες βιώνονται από κάποιους σαν υπερβολικές. Θα χρειαστούμε έρευνα, χρόνο και εμπειρία για να τις ταξινομήσουμε και να τυποποιήσουμε την αντιμετώπισή τους.
✿ Το πώς ακριβώς επηρεάζει η παγκοσμιοποίηση και η χρήση/ εισβολή του διαδικτύου τη ζωή των παιδιών και διαμορφώνει τις επόμενες γενιές είναι ξεκάθαρο για πολλούς ερευνητές και γνωρίζουμε αρκετές ψυχοπαθολογίες. Αναμένεται όμως κάθετη αύξηση των προβλημάτων με τη συχνή εμφάνιση νέων τεχνολογιών, ειδικά αυτών που σμυκρίνουν το χάσμα μεταξύ του υπαρκτού και ιδεάτου κόσμου (real versus virtual), του χώρου-χρόνου (time – space) και του ιδιωτικού χώρου (personal space).
✿ Το ευρύτερο περιβάλλον, σχολείο, κοινωνία δεν είναι προετοιμασμένο κατάλληλα για να αντιμετωπίσει τα νέα δεδομένα και τις νέες «μορφές/εκφράσεις» προβλημάτων. Θα χρειαστούμε νέες μεθοδολογίες διαχείρησης πολύπλοκων, διασυνδεδεμένων προβλημάτων, οι οποίες να εξασφαλίζουν ότι οι αποφάσεις θα είναι δημοκρατικές, συλλογικές και βασισμένες πάνω στη συλλογική σοφία και όχι στις αποφάσεις τους «ενός».

 

Είναι αναγκαίο λοιπόν, οι γονείς και οι ειδικοί της ψυχικής υγείας αλλά και η κοινωνία ερύτερα να προετοιμαστούν για τα νέα δεδομένα και θέσουν άμεσα τις νέες προτεραιτότητες.

1. Να εντοπίσουμε άμεσα τις αιτίες και τους λόγους που δημιουργούν προβλήματα στα παιδιά.
2. Να πραγματοποιείται ψυχοεκπαίδευση στα συστήματα γύρω από τα παιδιά, δηλ. γονιών, εκπαιδευτικών, γιατρών, ώστε να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν έγκαιρα τις δυσκολίες και να μάθουν να παραπέμπουν σε ειδικούς.
3. Να αντιληφθούν οι γονείς ότι η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών δεν καλλιεργείται μόνο με θετικά/ευχάριστα βιώματα αλλά κυρίως και μέσα από εμπειρίες, οι οποίες μπορεί και να δημιουργούν θλίψη, πόνο ή και απογοήτευση.
4. Να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν τους δικούς τους μηχανισμούς διαχείρησης δυσκολιών (coping mechanisms) και να δημιουργήσουμε συνθήκες που θα το επιτρέπουν. Για να το πετύχουμε αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά θα πρέπει να ενθαρύνονται να γίνουν πιο ενεργητικά στην αναζήτηση βοήθειας για να αντιμετωπίζουν με πρακτικές διαδικασίες το πρόβλημα και όχι να το αγνοούν ή το παραβλέπουν. Η προώθηση θεσμών όπως σχολικός σύμβουλος, σχέση εκπαιδευτικού με παιδί και γονιούς, γραμμές βοήθειας όλων των τύπων είναι καθοριστικής σημασίας.

 

Η ψυχική υγεία των παιδιών θα πρέπει λοιπόν να τεθεί ως άμεση προτεραιότητα της πολιτείας, αν θέλουμε να έχουμε “χώρα”.

Ο Νέλσον Μαντέλα έχει πεί:

"Τα παιδιά είναι ο πολυτιμότερος θησαυρός μια χώρας. Μια χώρα η οποία δεν νοιάζεται για τα παιδιά της δεν δικαιούται να αποκαλείται χώρα”.

 

Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι η Κύπρος θα θέσει ως προτεραιτότητα τα παιδιά της.